Jan Antoni Romańczyk

---

Życiorys

Młodość

Jan Antoni Romańczyk przyszedł na świat w Wołominie jako syn Henryka oraz Eugenii z domu Piróg. Jego wczesne lata były związane z edukacją w Gimnazjum im. Tomasza Zana w Pruszkowie, które ukończył w 1937 roku. Jego klasa była urządzona w militarnym stylu, entuzjastycznie otoczona wstęgą Orderu Wojennego Virtuti Militari. W domu przywiązano dużą wagę do patriotyzmu i to w tym duchu był wychowywany. Gdy wojska niemieckie zbliżały się do stolicy, Romańczyk z ojcem przeprowadzili się do Ursusa.

Podczas wybuchu II wojny światowej, chłopak uczęszczał do II klasy gimnazjum, lecz naukę tę zakończył w formie kompletów. W trakcie bombardowania Warszawy, mieszkał u stryja na ul. Nowogrodzkiej. W tym okresie pracował w zakładzie odlewniczym w Ursusie, gdzie przyczynił się do działań sabotażowych, np. poprzez wrzucanie bomb do pieca elektrycznego, co prowadziło do jego uszkodzenia i wstrzymania produkcji.

Po ogłoszeniu kapitulacji Warszawy 1 października 1939 opuścił stolicę, maszerując m.in. przez ulicę Wolską. W czasie drogi został zaatakowany przez niemieckiego żołnierza, co wzbudziło w nim silną chęć zemsty na okupantach. Jak zapamiętał, kontrolował swoje pragnienia walki, szukając informacji o sytuacji w kraju, między innymi w konspiracyjnym piśmie „Polska Żyje”.

Konspiracja

W czerwcu 1941 roku Romańczyk wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, co oznaczało początek intensywnego szkolenia bojowego. W konspiracji posługiwał się nazwiskiem Bolesław Korzycki. W okresie przełomu lat 1941 i 1942 został przypisany do działań dywersyjnych, do oddziału sabotażowego. Był żołnierzem w Zespole Patroli Dywersyjnych „Tadeusza Hawelana” – Kazimierza Jackowskiego, skupiającym się na sabotażach oraz w Oddziale Dyspozycyjnym „Anatol” – „Lilpop” w Kedywie Komendy Głównej Armii Krajowej.

1 stycznia 1942 roku, razem z innymi żołnierzami, stanął w ramach Wielkiej Dywersji, której cele obejmowały m.in. wysadzanie mostów, odbijanie więźniów, likwidację posterunków niemieckich oraz wykonywanie wyroków śmierci. W tym czasie zajmował się m.in. sabotowaniem niemieckich fabryk, podpalaniem magazynów pełnych materiałów łatwopalnych oraz likwidowaniem pojazdów w jednostkach wojskowych. Jako dowódca ubezpieczenia wziął udział w akcji na niemiecką firmę Textil Central (tzw. Deutsche Textilwaren) przy ul. Świętokrzyskiej 30, gdzie udało się zdobyć znaczne ilości ciepłych ubrań dla oddziałów partyzanckich.

Jan Antoni Romańczyk, znany jako ”Łata”, działał w oddziale „Anatol”, a później „Miotła”. W 1944 roku otrzymał rozkaz przeprowadzenia wywiadu na temat linii kolejowej, aby zakłócić dostawy wojskowe na front wschodni. Biorąc pod uwagę różne warianty ataku, ostatecznie przyjęto plan uderzenia na most pod Jaktorowem. Akcja miała miejsce w pierwszych dniach kwietnia, a jej skutkiem było wysadzenie pociągu przewożącego zaopatrzenie dla niemieckiej armii, przy czym ”Łata” pełnił rolę dowódcy jednego z oddziałów osłonowych.

Do przeszłych zadań Romańczyka należało również wykonanie wyroku śmierci na skazanym konfidencie Gestapo, Zbigniewie Kotarskim, realizowanym w czerwcu 1944 roku.

Powstanie warszawskie

W dniach 31 lipca 1944 roku otrzymał rozkaz stawienia się na Nowym Świecie, w okolicy Alej Jerozolimskich oraz ulicy Smolnej na kolejny dzień. W trakcie Powstania warszawskiego brał aktywny udział w walkach na Woli, gdzie walczył w plutonie „Torpedy”, będąc częścią batalionu AK „Miotła” w Zgrupowaniu „Radosław”. Został ranny dwukrotnie.

Jego szlak bojowy prowadził przez Wola – Stare Miasto – kanały – Śródmieście Północ – Śródmieście Południe – Górny Czerniaków. W dniu 11 sierpnia 1944 roku wziął udział w natarciu batalionu Miotła na Stawki, mającym na celu połączenie Zgrupowania Radosław z Woli do Starego Miasta. Natomiast 31 sierpnia uczestniczył w akcji kanałowej na Plac Bankowy, gdzie został ranny w szyję. Po opatrzeniu ran udał się kanałami do Śródmieścia, a potem bronił na ulicy Książęcej, w rejonie tzw. willi Pniewskiego oraz na Czerniakowie.

W dniu 17 sierpnia zaproponowano mu awans na stopień plutonowego z inicjatywy dowódcy batalionu „Czata 49″ mjr. Tadeusza Runge ps. Witold. Na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza, Tadeusza ”Bora” Komorowskiego, z 9 września 1944 roku, Romańczyk został uhonorowany Krzyżem Virtuti Militari V klasy. W uzasadnieniu podkreślono jego męstwo podczas nocnych akcji na Stawki, Fort Traugutta oraz w obronie szpitala Jana Bożego.

W dniu 12 września 1944 roku Romańczyk został ranny odłamkiem granatu w klatkę piersiową, a następnie przetransportowano go do szpitala na Czerniakowskiej, który tego samego dnia został zbombardowany. Po opanowaniu placówki przez niemieckie wojska, znalazł schronienie w kościele Karmelitów na Krakowskim Przedmieściu. Ranny, z pomocą przyjaciela Olka Ryczywolskiego, dotarł do domu 23 września.

Ostatecznie powstanie zastało go w Ursusie, gdzie w styczniu 1945 roku, razem z kolegami z „Miotły”, brał udział w rozminowywaniu fabryki „Ursus”. Do 17 września 1945 roku pozostawał w konspiracji, kończąc wojnę w stopniu sierżanta podchorążego, a ponadto dwukrotnie odznaczono go Krzyżem Walecznych.

Czasy powojenne

W dniu 10 sierpnia 1949 roku, będąc studentem Akademii Górniczo-Hutniczej, został zatrzymany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w Krakowie, a 13 sierpnia przewieziony do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy Koszykowej w Warszawie. 29 sierpnia 1949 roku, władze komunistyczne wymierzyły mu ciężką karę: wyrok śmierci, dożywotnie więzienie oraz przepadek mienia.

Na mocy amnestii, początkowy wyrok śmierci został zmieniony na karę piętnastu lat więzienia. W styczniu 1951 roku Romańczyk trafił do zakładu karnego we Wronkach, a karę odbywał także przy Rakowieckiej w X pawilonie, oraz w zakładzie karnym w Rawiczu. W 1953 roku przewieziono go do Warszawy jako świadka w procesie Jana Mazurkiewicza ps. ”Radosław”.

Po 6 latach więzienia, 14 grudnia 1954 roku, odzyskał wolność, a w 1957 roku został zwolniony oraz zrehabilitowany. Dnia 9 kwietnia 1959 roku, wyrokiem Sądu Najwyższego, oczyszczono go z winy, niemniej jednak wciąż był inwigilowany przez ówczesne władze. Pracował w Zakładach Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”, a także pomógł założyć struktury NSZZ ”Solidarność” w przedsiębiorstwie PPiWO „Prodlew”.

Działalność kombatancka

Jan Antoni Romańczyk piastował ważną rolę w kombatanckich strukturach, będąc przewodniczącym Środowiska Żołnierzy Batalionu AK „Miotła” w ramach Związku Powstańców Warszawskich. Jego zasługi zostały docenione przez władze III Rzeczypospolitej, które nadały mu stopnie kapitana, podpułkownika, a następnie pułkownika Wojska Polskiego w stanie spoczynku, a także skomplementowały wyróżnieniem najwyższych odznaczeń państwowych.

Jan Antoni Romańczyk zmarł 1 czerwca 2010 roku w Warszawie w wieku 86 lat. Po ceremonii mszy świętej w kościele pw. św. Klemensa 8 czerwca 2010 roku, został pochowany na cmentarzu wojskowym na Powązkach.

Odznaczenia

Jan Antoni Romańczyk był osobą o niezwykle bogatej biografii, która odzwierciedla jego zasługi i oddanie. Wśród licznych odznaczeń, którymi się cieszył, wyróżniają się szczególnie:

• srebrny Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari,
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• złoty Krzyż Zasługi,
• srebrny Krzyż Zasługi,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Krzyż Partyzancki,
• Warszawski Krzyż Powstańczy,
• Medal Wojska (trzykrotnie),
• odznaka Zasłużony dla Warszawy.

Te odznaczenia stanowią dowód na jego odwagę oraz zaangażowanie w walkę o wolność i niepodległość.

---

Oceń: Jan Antoni Romańczyk

---